Ik werd pasgeleden opgebeld door twee mensen, onafhankelijk van elkaar, die op een proefles waren geweest bij een nieuwe school in Zutphen. Allebei hadden zeer ernstige klachten, zowel lichamelijk als geestelijk en emotioneel, sinds deze les. Ze liepen daar al een week of langer mee. Reden voor mij om toch eens een artikel te schrijven over een onderwerp waar je eigenlijk – vreemd genoeg – weinig over hoort: Qigong ziekte. Kun je van Qigong en Tai Chi Chuan ziek worden dan? Ja, dat kan. In het Engels heet dat Qigong Deviation Syndroom. Een serieus risico. Het kan leiden tot verschillende somatische of psychische verstoringen.
In de loop der jaren zijn vele mensen bij mij gekomen die door leraren of therapeuten ernstig schade hadden opgelopen. Neem dat meisje bij wie Kundalini-energie was losgebarsten. De tekening die dat weergeeft toont twee slangen die door het lichaam omhoog kronkelen en in de hersenen bijten. Need I say more. Over Kundalini-energie hoor je de meest vreemde verhalen. Je energie is wordt in oude tradities omschreven als een slang of een tijger die in je onderbuik ligt te slapen. Het is de bedoeling om die langzaam wakker te maken. Het is niet de bedoeling om die door extreme of verkeerde oefeningen opeens wakker te doen schrikken. Daar zul je anders nog heel lang last van kunnen hebben.
Charlatans
Zo tussen 1950 en 1965 kwamen de eerste berichten dat Qigong ook fout kon worden beoefend, dat het kon leiden tot schade aan lichaam en geest. Het werd echter nergens schriftelijk gedocumenteerd. Tussen 1966 en 1978 werd Qigong om politieke redenen verboden. Daarna ging China meer en meer open en werd Qigong steeds populairder. Naar schatting beoefenen 40 miljoen Chinezen het, en ook in het westen groeit het aantal beoefenaars.
In de jaren ’80 ontstond er in China door verschillende omstandigheden een explosieve belangstelling voor Qigong, en dat leidde er toe dat er veel charlatans opstonden. Een groeiende stroom patiënten zorgde voor het ontstaan van een nieuwe diagnose: Qigong ziekte. Mijn leraar dr. Xie Peiqi was gespecialiseerd in de behandeling hiervan, en met name de psychische variant van Qigong Deviation Syndroom. Hij was er beroemd om in Beijing en ver daarbuiten. Uit het hele land kwamen mensen naar hem toe voor genezing. Niet voor niets sprak hij liever niet over Qigong (energiewerk, een naam die pas in vorige eeuw werd bedacht), maar over Daoyin (het leiden en sturen van je Qi door je geest en door specifieke lichaamshoudingen en -bewegingen). In zijn gezondheidssysteem vormt Daoyin een essentieel ingrediënt.
CCMD-2
Je kunt dus ziek worden van Qigong of van Taijiquan. Qigong Deviation Syndrom is vandaag de dag een diagnostische term die in China veel wordt gebruikt. Daarbij wordt uitgegaan van de volgende criteria. Normaal gedrag voor de oefening, psychische en/of fysieke reacties na de oefening. Daarbij kan (auto-)suggestie een rol spelen. Een derde criterium is dat de Qigong afwijking niet valt onder de diagnostische criteria voor bijvoorbeeld schizofrenie en neuroses.
De mentale klachten die worden geassocieerd met het fout beoefenen van Qigong, staan nu ook beschreven in de CCMD-2 (Chinese Classification of Mental Disorders) en in een Chinees boek dat gehanteerd wordt in de psychiatrie. Het syndroom is ook opgenomen in de vierde editie van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Het wordt omschreven als een acute, tijd-gelimiteerde episode, die wordt gekarakteriseerd door dissociatieve, paranoïde en andere psychotische of non psychotische symptomen die zich voordoen na het beoefenen van Qigong.
Ongecontroleerde energiestroom
Wat gebeurt er als je Qigong ziekte hebt? Er treedt een ongecontroleerde stroom van Qi in je lichaam op. Patiënten geven aan dat Qi door het lichaam knalt, energie die rent en danst door het hoofd, er wordt veel gesproken over energie die ergens stagneert en pijnklachten veroorzaakt, met een vreemd gevoel in de onderbuik, in het gebied dat we kennen als de (onderste) Dantian. Het onophoudelijk bewegen van de levensenergie kan leiden tot hoofdpijn, slapeloosheid, algeheel slecht voelen, dikke buik en andere klachten, ook psychisch.
Veel van de rommel van de eerdergenoemde charlatans kwam ook naar het westen. De eerdergenoemde school in Zutphen, die bij een aantal mensen ernstige klachten heeft veroorzaakt, vooral psychisch, geeft les in iets dat de Chinezen Zi Fa Ging noemen: spontane vaardigheid. Zelf ben ik geen voorstander van dat soort oefeningen. Allebei mijn leraren in Beijing waren er op tegen. Die spontane bewegingen zijn snel, inspannend en onregelmatig. Een soort wilde dans met grote bewegingen. In China staat dat bekend als veroorzaker van psychische klachten.
Sommige scholen, bijvoorbeeld die van de Witte Kraanvogel Qigong, propageren die spontane bewegingen. Als je vatbaar bent voor psychische stoornissen is dit een zeer riskante vorm van Qigong. Wat je vaak ziet als resultaat zijn angst, nervositeit, depressie, hallucinaties, waandenkbeelden, enzovoorts.
Klachten treden niet alleen op door die spontane bewegingen, maar bijvoorbeeld ook wanneer je Qi gaat sturen met je geest, door visualisatie, maar onvoldoende weet hoe je de Qi terug moet brengen naar je Dantian. Of wanneer je de Qi klakkeloos omhoog brengt zonder te verankeren in Yongquan, of omlaag brengt zonder te verankeren in Baihui. Je zou het kunnen vergelijken met het autorijden waarbij je constant alleen de hoogste versnelling gebruikt. Dat leidt tot stress, nervositeit en andere problemen.
Symptomen van Qigong-ziekte
Patroon 1. Qi stagnatie en bloed-stasis
Symptomen: emotionele instabiliteit, huilen en lachen zonder verklaring, paranoia, spanning, visuele hallucinaties, waangedachten, druk op de borst en ribben, hoofdpijn, algemene lichaamspijn, een donkere gestagneerde gezichtstint, donkerrode tong, donkerpaarse vergrote aderen onder de tong en een gespannen hakkende polsslag.
Patroon 2. Slijm vuur valt boven lastig
Emotionele spanning, onrust, impulsieve bewegingen, dingen breken, manie, problemen om jezelf te controleren, overvloedig slijm, druk op de borst, bittere smaak in de mond, slechte adem, hoofdpijn, rode ogen, roodachtige urine, rode tong met een dikke slijmerige gele laag, een gladde, snelle pols.
Patroon 3. Yin-leegte en vuur van schittering
Emotionele depressie, moeite om helder te denken, mompelen en in jezelf spreken, slecht geheugen, hartkloppingen, algemene angst en schrik, gehoorsensaties, visuele hallucinaties, ergerlijke hitte in de vijf harten (waarmee het hart zelf wordt bedoeld, alsmede de centra van handen en voeten), droge mond en keel, slapeloosheid, nachtzweren, een rode tong, een fijne of deinende snelle pols.
Wat je kunt doen aan Qigong-ziekte
Bij de eerste tekenen van Qigong-ziekte moet je stoppen. Beginnende klachten gaan vaak snel voorbij. Het ontstaan kan aan de dag liggen (wat je verder die dag hebt gedaan, wat je hebt gegeten, hoe je hebt geslapen, welke emoties je hebt doorstaan, enzovoorts). Het kan er aan liggen dat je lichaamsstructuur niet helemaal correct is, je ademhaling, een veelheid van factoren. Wanneer je Qigong doet onder supervisie van een deskundige leraar dan zal die meteen kijken wat er aan de hand is en aanwijzingen geven om de oefening te verbeteren en de klachten te doen verdwijnen. Een goede leraar is ook therapeut en heler. Als de symptomen blijven, dan kan hij of zij een behandeling voorstellen. EQT (Externe Qi Therapie) kan zeer effectief zijn, acupuntmassage en Chinese kruidentherapie ook, bij alle drie de hierboven beschreven patronen. Het lastige bij westerse therapeuten is, dat over het algemeen weinig kennis over Qigong ziekte aanwezig is. Het zit ook niet in het curriculum van TCM-opleidingen.
De cirkel resetten
Cirkels, cycli, en spiralen zijn in de Chinese geneeskunde van enorm belang. Zoals de cyclus van Jing, bloed, Qi en Shen. Jing is de bron van bloed, bloed is de moeder van Qi, Qi voedt de Shen. Shen zorgt er voor dat Jing kan worden gecreëerd. Als deze cirkel ergens wordt verstoord, ontstaat er – door de onderlinge relatie – een negatieve spiraal. De oorzaak van zo’n verstoring kan van alles zijn, maar zeker ook foute beoefening van Qigong en Tai Chi Chuan.
In theorie kun je één van deze energieën beïnvloeden en daarmee de cirkel resetten. In de praktijk gaat dat niet. Of eigenlijk: met Shen zou dat kunnen. Bij de overige energieën zou je minstens twee of liefst drie moeten beïnvloeden. Het probleem is dat Shen het minst tastbaar – het meest ijl – is. Erg lastig om zoiets als spontane genezing te realiseren. Shen trainen is ook gevaarlijk. Voor het verkeerd oefenen bestaat een Chinees gezegde: to walk te fire and enter into the ghost. Je wordt door verkeerd oefenen krankzinnig, letterlijk.
Mocht je op de een of andere manier ergens terecht komen waar je leert je Shen te beïnvloeden, wees dan erg alert. Waar goed is, is kwaad. Ook al zal zo’n boek of leraar je wellicht over de kwade kanten niet willen of kunnen informeren, die zijn er wel degelijk. Een miraculeuze genezing waarmee je vanuit de Shen je systeem reset kan dus voor hetzelfde geld je hele systeem ruïneren.
Post-Heaven maximaliseren
Het beste advies is te werken met Qi en Bloed, van daaruit je Jing positief te beïnvloeden en hopen dat je Shen ook herstelt. Een ander belangrijk advies is om je post-heaven potentieel te maximaliseren, voordat je je met pre-heaven zaken bezig gaat houden. Als je gezond bent, als je post-heaven om het zo maar te zeggen in balans is, dan ben je in een goede positie om je met je Shen bezig te houden, die zal terugkeren naar de Grote Leegte (Wuji).
Veel Qigong is een statische houding of fysieke beweging, al dan niet in combinatie met een bepaalde ademhaling. Qigong beïnvloedt de stroom van energie in je lichaam. Zoals ik altijd tegen mijn leerlingen zeg, vooral tegen nieuwkomers: Qigong oefeningen lijken klein, maar ze hebben een enorm effect. Dat kan ook in negatieve zin, als je verkeerd oefent. Qigong beïnvloedt de flow van energie in het lichaam. De Qi-stroom in het lichaam heeft direct invloed op onze mentaal-emotionele staat. Foute Qigong zorgt voor een abnormale Qi-stroom waardoor ongemak wordt veroorzaakt. Er zijn verscheidene symptomen te onderscheiden.
Qigong is populair. En dus zijn er net als in de jaren ’80 weer veel charlatans, die met veel grote verhalen en weinig kennis een potentieel gevaar vormen. Certificaten zeggen daarbij niet veel. Sommige opleidingsinstituten spreken over een ‘intensieve opleiding’, wat dan neerkomt op het volgen van een paar weekendworkshops.
Vind een goeie leraar
Het kan best een probleem zijn: hoe vind je een goede leraar? Certificaten zeggen niets. Een vermelding op een lerarenlijst is gewoon betaald, en zegt dus ook niets. Volg bij een leraar naar keuze een proefles. Kijk (en vooral: voel) hoe de leraar is. Een goede leraar geeft in mijn ogen blijk van een grote passie om mensen te helpen. Je zou dat vuur moeten kunnen zien. Je merkt ook gauw genoeg of iemand dingen goed kan uitleggen, over basale zaken zoals de vijf elementen. En stel gerust eens een vraag. Vraag bijvoorbeeld waardoor een bepaald element in onbalans kan raken. Of vraag hem eens uit te leggen wat het verschil is tussen omgekeerde ademhaling en borstademhaling. Het gaat bij die vragen niet zozeer om de antwoorden, maar kijk wat je voelt terwijl de leraar er op in gaat.
Vraag een docent vooral ook naar zijn of haar leraar. En naar diens leraren. Dat klinkt misschien wat raar, maar naar mijn ervaring is het belangrijk dat je leraar kan aangeven wat de zogeheten erflijnen zijn waarbinnen hij werkt. Ergens in die erflijn zou je in China terecht moeten komen, en met het oog op de eerdergenoemde charlatans zou je juist daar de erflijn wat verder terug moeten kunnen vervolgen. Dus niet: meneer Pang in China heeft Qigong van een wisse dood gered. Dat is een serieuze belediging voor de vele oude en rijke tradities van Qigong in dat prachtige rijk van het midden.