Adem is een lastig thema. Zelfs het woord ‘ademhalen’ is al enigzins belast, want halen klinkt zo… gecontroleerd… doordacht. Tegelijkertijd is ademen is moois en simpels. Het feit dat je dit artikel leest bewijst in ieder geval dat je nu ademt.
Prachtig instrument
De meest mooie adem is de onbewuste adem. Weet je, ons lichaam is een prachtig instrument. Wanneer je fout ademt, bijvoorbeeld hyperventileert, en dan zo erg dat je bewusteloos op de grond valt… dan is dat prima. Want op het moment dat je bewusteloos op de grond ligt gaat je lichaam weer goed ademen. Niet bedacht, niet geforceerd.
Ruim vijfentwintig jaar ervaring met lesgeven heeft me geleerd dat enorm veel mensen problemen hebben met natuurlijk ademen. Ze ademen hoog, ze ademen te geforceerd, de inademing krijgt teveel aandacht, en ga zo maar door. Mijn eerste leraren kwamen uit wat ik maar noem de westerse doctrine. Adem moest gekoppeld worden aan beweging. De adem stuurt de beweging, en niet andersom. Zo leerde ik het in beginsel. Ik heb ook aardig wat oefeningen geleerd die op de ademhaling moesten gebeuren. In de loop der jaren ging ik twijfelen. Gewoon door wat ik ervoer in mijn lichaam. Je lichaam kan een uitstekende leraar zijn, wanneer je leert luisteren naar de subtiele lessen. En toen ontmoette ik dr. Xie Peiqi. Een bijzondere man, met enorme kennis, twee keiharde handen, een harde mentaliteit, recht voor zijn raap. Hij was niet de eerste de beste. Grootmeester van Yin Style Baguazhang, en traditioneel Chinees arts. Tot vlak voor zijn overlijden op 84-jarige leeftijd behandelde hij nog mensen in ziekenhuizen.
In de jaren ’80 van de vorige eeuw werd Qigong opeens weer razend populair in China. Mat als gevolg dat er vele charlatans opstonden die wel wat wilden verdienen aan die rage. Meneer Pang bijvoorbeeld, bedenker van Zhineng Qigong. Sinds die jaren staat komt in de Chinese tegenhanger van onze westerse DSM-5 – een lijst met psychische aandoeningen – de term Qigong-ziekte voor. Uit heel China kwamen patiënten die hier aan leden naar Beijing, naar dr Xie. Hij had de naam mensen met deze aandoening te kunnen genezen.
Adem en beweging
Een vakkundig man dus, met grote kennis van de TCM (traditionele Chinese geneeskunde). Dr. Xie’s les over adem was kort. Ophouden met sturen, met controleren. Natuurlijk ademen, en lekker bewegen. Adem en beweging zullen zich voegen. Precies de les die ik nodig had, die bevestigde wat ik in mijn lijf had ervaren.
Dit alles neemt niet weg dat je over ademhaling boeken vol kunt schrijven. Hele boekenkasten, naar het schijnt. En ga er maar van uit dat de helft ervan onzin is. Ik hoorde ooit een verhaal over een leraar die bij een bepaalde oefening zijn leerlingen zei niet te ademen. Kul. Het bleek om een foute vertaling van het inderdaad nogal ingewikkelde Chinees te gaan. Er stond niet ‘niet ademen’, maar ‘langzaam ademen’.
Blijf altijd vooral ademen. Vooral als je uit je stoel omhoog komt (test dit maar eens).
Basale ademoefening
De meest basale vorm van ademoefening noemen de Chinezen 自然吸 – Zi Ran Xi – hetgeen vertaald kan worden als natuurlijke ademhaling. Natuurlijke ademhaling is hoe een persoon normaal ademt, met de eigen gewoontes en reflexen, zonder pogingen om de adem te controleren of te veranderen. Het lijkt wat tegenstrijdig, maar soms moet je je bewust worden van bepaalde zaken om je adem weer natuurlijk te krijgen. De Chinezen hanteren de volgende methodologie. Onderstaande acht Chinese karakters geven aan hoe je natuurlijke adem kunt bereiken, of zoals het ook wel wordt omschreven: respiratoire efficiëntie. Je ademt in door de neus, en uit door mond of neus. Alhoewel er ook een theorie is die stelt dat de mond helemaal niet bij de adem betrokken dient te zijn. Ik zal verderop in dit artikel dieper ingaan op mondademhaling.
Bij de hieronder beschreven oefeningen is het zaak om – net als bij andere oefeningen die bedoeld zijn om gezondheid op te bouwen – fysieke en psychische spanning zoveel mogelijk te vermijden, afgestemd op de behoefte en de doelen van de beoefenaar.
靜 Jing (stil) – Vermijd koste wat het kost een luidruchtige ademhaling. Tenzij je last hebt van een verstopte neus of verstopte holtes, zou het mogelijk moeten zijn om onhoorbaar te ademen.
細 Xi (fijn) – Xi is lastig te vertalen. Wat bedoeld wordt is dit. Blijf lichamelijk ontspannen. Maak de borst, keel en gezicht los. Geen beweging van de neusvleugels of het tuiten van de lippen.
深 Shen (diep) – Vul de longen zo veel mogelijk zonder onnodige inspanning. Geen assistentie, hulp of spelen met de ademhaling. Het beoefenen van toegewijde ademhaling zal na verloop van tijd op natuurlijke wijze verbeteren.
長 Chang (lang) – De ademhaling moet aanvoelen alsof hij de longen van onder naar boven vult.
悠 You (doorlopend) – Vermijd elke pauze of stop in het ritme van inademing en uitademing.
勻 Yun (gelijkmatig) – Inademing en uitademing maken samen ademen. Idealiter zijn beide even diep en lang. In ieder geval is de uitademing minimaal zo lang als de inademing.
緩 Huan (langzaam) – Laat de adem in een natuurlijk tempo de longen binnenkomen en verlaten. Geef de inademing ruim de tijd om de longen te vullen, laat geduldig de uitademing de lucht uit de longen afvoeren.
綿 Mian (zacht) – Fysieke ontspanning is de sleutel tot elke oefening waarbij het interne lichaam wordt getraind.
Verbeteringen
Wanneer je deze acht elementen oefent zul je verbeteringen ervaren op het gebied van energie, alertheid, ontspanning en humeur. Fysieke ontspanning is waarschijnlijk het eerste dat je zult opmerken bij deze toegewijde vorm van ademen. En het is fijn dat je dit zittend, staand, lopend en liggen kunt oefenen.
Er valt nog enorm veel meer te vertellen over ademhaling, en dat zal zeker ook in komende nieuwsbrieven nog wel eens gebeuren. Dit waren nog maar wat basisoefeningen. Maar ze kunnen je uitstekend op weg helpen.
Mondademhaling
In ieder geval had ik beloofd nog iets te zeggen over mondademhaling. Adem door je neus! Mondademhaling is destructief voor je gezondheid. Als je een mondademer bent dan bevind je je in goed gezelschap. Het komt heel veel voor. Toch is het van enorm belang om terug te keren naar neusademhaling. Wetenschappelijk onderzoek in de afgelopen decennia heeft dat bij herhaling aangetoond. Mondademhaling is funest voor je bloeddruk, om maar iets te noemen. Ook voor je hartslag. Je lichaamstemperatuur gaat naar beneden. Je mentale helderheid verdwijnt. Het is slecht voor je hersenen en kan leiden tot psychische aandoeningen. Door via de mond te ademen bevind je lichaam zich eigenlijk in een permanente staat van stress. Het is erg slecht voor je gebit. Je voelt je futloos.
Onderzoek laat zien dat er iets geks gebeurt door mondademhaling. Je verandert fysiek. In slechts enkele maanden wordt je gezicht langer, de kaken worden slapper. Het vervormd je ademwegen. En niet ten goede. De zachte weefsels achter in je mond worden losser en buigen naar binnen. Daardoor is er minder ruimte en dat maakt het ademen moeilijker. Mondademhaling leidt tot meer mondademhaling.
Het ademen wordt vooral een probleem wanneer we slapen. Als je gaat liggen trekt de zwaartekracht aan de zachte weefsels achter in de mond. De luchtwegen worden dichtgeknepen. Na een tijdje wordt dat het nieuwe normaal. En dan ontstaan snurken en slaapapneu. Ernstige gezondheidsschade ligt op de loer. Door mondademhaling droog je fors uit en tóch moet je vaker ’s nachts plassen, omdat er een hormoon vrijkomt.
De oplossing is simpel. Dit proces is gelukkig omkeerbaar. En vrij simpel. Neusademhaling leidt tot meer neusademhaling. De slappe weefsels achter in je keel krijgen meer lucht te verwerken. Daardoor worden de ademwegen ruimer. Het ademen wordt makkelijker. De weefsels en spieren in de keel komen weer meer op kracht.
De Nederlandse geneeskundige en schrijver Levinus Lemnius (1505-1568) deed als een van de eersten onderzoek naar snurken, en kwam al tot de conclusie dat mondademhaling funest was.
De Chinezen wisten dit alles ook al. Mondademhaling werd door hen Ni Qi genoemd, ongunstige adem. Extreem schadelijk, zo staat beschreven.
Pulserende neusvleugels
Nog iets over ademhalen, en dat laat ook weer de breedte van dit onderwerp zien. Je wist het nog niet, maar je neusvleugels pulseren, ze bewegen mee op het ritme van dag en nacht. Dat kunnen we al lezen in 6000 jaar oude geschriften uit India, en wordt ook gesteund door modern wetenschappelijk onderzoek. Het wordt neuscycli genoemd.
Je rechter neusgat is je gaspedaal. Wanneer je vooral door dit neusgat ademt wordt de circulatie in je lichaam opgeschroefd en je wordt warmer. Bloeddruk en hartslag nemen toe. Dat komt omdat het ademen door je rechter neusgat je sympathische zenuwstelsel stimuleert, het vecht- of vluchtmechanisme dat je lichaam in een staat van alertheid brengt. Het ademen door je rechter neusgat zorgt ook voor een toenemende stroom bloed naar je linker hersenhelft, de plek voor logische besluiten, rekenen en taal.
Inademen door je linker neusgat heeft het tegenovergestelde effect. Het werkt als een rem. Dit neusgat is verbonden met je parasympatische zenuwstelsel. De rust- en ontspanningskant. Bloeddruk en hartslag worden verlaagd, je lichaam koelt af. Angst en opwinding worden minder. Ademen door je linkerneusgat brengt je bloed juist meer naar de rechter hersenhelft. De plek voor creativiteit, mentale blokkades en negatieve emoties.